Monday, September 13, 2010

DI CHAMBAWIHPUII

Hman deuhva ka ziah ve a nia... Tu emaw ni in, ila dahtha em min tia, hei ka hmu leh e....


THE INTRO’
Thlasik boruak vawt tuk mai chuan Aizawl chhuahlam pawh ala tuam a, ni lum ai a nawm lai tak a ni. Zan lama dai tla te chuan thlasik khaw vawtin hnim ala hmeh hlum loh tlemte te chu a ti huh kiang a, zing ni chhuakin a rawn chhun fuh rualin an tle sep sep a. Ruam thuk deuh laite chu tiau chhumin a bawh chek a. Tlangnuam tlang sang lai bera Roman Catholic missionary leh rawngbawltu hmasate’na an lo din St. Paul’s High School pawh chu ni chhuak tan tir chuan a chhun ve tan tawh.


Sikul kai hi engtiklai mahin ka phur ngai lo, Tlangnuam tlang chhip pana Chhinga Veng thlang atanga nitin mai kal chu thil nuam tak a ni ngai lo. Zing kar ka nei hman meuh lo, thawh rual ruala insiam a ngai a, chutiang chuan kum ruk zet kum khata ni 365 zahve aia tam chu ka nitin nun hman tan dan a ni.


Naupang dangte tan chuan sikul kai chu a nuam a ni thei, an hmel te a keu deuh a, high school romance tem vir tawhte tan phei chuan sikul chu Vanram tlafual tluk zetin a nuam ang tih pawh ka ring. Mahse mahni pawlpui mipa ngam pawh nei ngai lo khawpa a te ber pawl ni ngar ngar, sakhmel ve lah chu rualpuite star chi ni der bawk si lo, lehkha thiam theih lamah lah, pawl sawn ve hram hram; chutiang rawlthar tan chuan sikul nuam han tih viau mai chu thil harsa tak a ni, Home work thiam lo ngun pawl la nih leh nghal ngat phei chuan!


Mary Mount atanga middle sikul zir tan chuan St. Paul’s High School kai zawm chu thil harsa em em a ni lo, Kohhran khat enkawlna hnuaia awm ve ve an nih avangin an induhsak ve a, thiam em em vang pawh ni lovin St. Paul’s High School chu ka kai chho ve ta a ni.


February thla tir lam a ni a, Tlangnuam tlang chhipa sikul chu ala vawt kher mai, high school danga insawn ka dil ngial hnua ka pa in min phalsak loh avangin St. Paul’s ah chuan zirna ka chhunzawm ve leh ta a, thil thar em em beisei tur ka nei chuang lo, a ngaite bawkin puithiam inserhhrangte’n strict em emin lehkha min zirtir leh ang tihte chu kum sarih chuan lo hre tawh ka nih avangin ka chiang kher asin.


Class VIII D, sikul building-a a chhawng chung ber, kil berah chuan zirlai 66 zet kan thu dal a, Mary Mount atanga kal chho kan tam bawk a, ka mikhual lo kher mai. Newcomer vek e tilo chuan Mary Mount chhuak ho chu kan inti tatu angreng hle a, sikul dang atanga lo kalte chuan engah teh vak min ngai bik lem hlei lova.


A ni khatna a ni a, zirlai inhmelhriat tawnna leh zirtirtute inhmelhriattirna bak eng vak kan ti lo, kan ri nawk nawk a, kan bang dawn chu a ni ta der mai. Ban dawna Lal Tawngtaina kan sawi tur mahni thuthmun atanga kan dinchhuah lai tak chuan ka thlang lama tleirawl hang lam deuh, ngaihno bei em em ka hmuh chuan ka rilru zawng zawng a la peng a, tawngtai laia menruk em chu ka hreh si, “For Thine is the Kingdom...” kan tih lai velte chuan chu tleirawl hmel hmuh leh chak chuan ka za zek zek tawh.


A sam dum sei tak mai chuan a mawng a hawlh pha thuak thuak tih chiang takin ka la hria, Lal Tawngtaina kan sawi zawh ruala a thiannu, an thutna tlar hnunga thu a biak paha a nui saih saihte chu a hlui thei ngai tawh lovang. A nuih zawnga a biangsum, a hmel mawina belhchhahtu lo khuar kak kak maite chu hmuhnawm tling a ni.


In herrem pah chuan a kawrlum hringduk, a ban hmawra a senduk leh a enga tial chu a thing pharh a, a inthawlh a, a sam dum sei mawi em em mai a kawrlumin a khuh a phawrh chhuah paha an thle nghiai nghiai mate chuan lairil a fan ka ti lo thei lo.


Chumi ni atang chuan hma taka sikul thlen ka nghakhlel ta em em mai. Hma taka sikul thlen a, kan pawlpui tleirawl ngaihno bei tak kha hma takah a thleng thin kha hmuh ka chak a ni. Sikul kai tura phur em ema ka insiam thinte kha diary-ah ka ziak hauh lo, mahse theihnghilh thei ka ni tawh lo.


Ngaihzawng neih chak em emna chhan ka nei ngai lo, mahse ‘C’ ka tawn ni atang hian ngaihzawng neih chu ka chak ve ta.


Sikul thleng hma ber pawl kan nih dun tak fo avangin kan inhmelhriat ta hle a, mahse sikul thlen tirha in nuih sak bak engmah kan inkarah a awm thei lo. Chu chu ka duh tawk phal si lo, a bak ka mamawh a, he ka ngaihzawn ‘C’ hian engemaw min pe se tih chu ka ngaihtuahnaa thi ngai lo a ni.


Amaha awm engkim mai chu ka ta ni se ka duh a, ka thiam ang tawka ka ‘star’ zia hrilh ka duh, mahse... Engtinnge ka sawi ang? Enge ka sawi ang? Engtinnge min lo chhan ang? Min duh lo se a zahthlak dawn si... Engkim mai chu a vai ruai vek mai hian ka hria.


A thian kawmngeih em em mai chu ka kawmngeih ve ta ngawt a, tleirawl inngaizawng turte’n an tih thin dan pawh ka hria. “Min lo sawi sak, ka star a nia” tih mai kha a ni, mahse a thiannu bulah pawh chuan kei chuan engmah ka sawi ngam chuang lo.


Ka tawn ang hi ka rualpui dangte pawhin an tawn ve ngei ka ring. A awm ka tihpui ngawih ngawih, kum 14 a upa ka ni a, a ni pawh kum 14 a ni, hetiang rual tan chuan mipa leh hmeichhia inkara thil awm thei nia kan hriat chu kan hriatthiam phak bak ala ni tlat alawm.


Mahse, inzir tantirh hunlai a ni. Thiante chuan an ‘star’ ruk deuhte chu an thiante kaltlangin an han ‘bem’ a, high school romance chu a takin an hmang tan chu a ni der tawh. Tiffin ei pahin an inkawm a, sikul banah Kulikawn thlengin an inzui a, an tan chuan nun a kim ngawih ngawih bik hian ka hre thin.


Ka vei a, ka ngaihtuahna ata ka la sawn thei lo, mahse chu tleirawl hnenah chuan engmah ka sawi ngam si lo. A hmelthatna chuan min ti zam a, a duhawmna ka hmuhin ka insit a, ka duh ‘over’ avangin vawikhat ka lam hawia a nuih seih ringawt pawhin kar khat ka hlim! A tan chuan a pawlpui pakhat a nuih a ni mai a, a ni tan engmah a ni lo, mahse kei chuan ka hlimpui a, ka uanpui si. Ka hlimna tawk min pek alo liam tiin ka duh a ni tih ka hriattir a, min hnawl si chuan chu’ng hlimna ka neih thin te chu ka chan dawn si.


In lama kan u pakhatin C Lalrinmawia hla a ngaihthlak ngun em em, mawi a tihna chhan ka hriatthiam theih loh chu a takin ka tawng ve ta chu a lo ni reng tawh...
“Tinkim dawn chang ni hian lungrukah
Thinlai khamtu leng tleitiri
hmangaih thu di nemte’n hlan ka nuam...”


A chang chuan he hla hi ka phuah emaw ka ti fo, hla mawi tih tam tak ka nei a, ka phuah ni se aw tia han ngaihtuah hi ka nei ngai hran lo, mahse Di Chambawihpuii kher hi chu ka phuah nise ka ti ngawih ngawih thin.


‘C’ chu ka vei a, ka ngaihtuahnaah engtiklai pawhin a awm ka ti lo thei lo. Ka duh a ni tih chu hriattir mai ila tiin ka rilru ka ti huaisen thin, mahse a hmel ka hmuh rual rualin huaisenna ka lo sawmkhawm ve tawh zawng zawng chu a bo a, a ral a, kam khat leka min biak pawh ka tan hlimna a ni leh si thin, a thiante nena an titi a, hlim em em maia a nui laite chu ka thlir reng a, a hlimna chu ka tan lawmna a ni. Mahse ka “Di Chambawihpuii” hian a hre si lo. Hriattir ka duh a ni, mahse C. Lalrinmawia’n Di Chambawihpuii” hnen atanga chhanna a dawn a hlauh ang bawk kha kei chuan ka hlau a ni:
“... Mahse biahzai nemte’n min chhang lo hian maw
Sirah min hnawl ka hlau leh si...”


Mahse ka beisei lo phal ngang si lo, ka duh ngawih ngawih si, ka beiseina hmu tur chuan ka hriattir a ngai a, chutih rualin ka hriattir ngam si lo, beisei tur awm lo chu ka beisei ta zel a...
“A riang lunglawm ve nan maw biahthu di min hlan mai se maw
Aw Di Chambawihpuii’n...”


Pawlpui a ni a, kum chanve a liam a, a ni pawhin engemaw ti tak hi chuan min ngaina ve riau ni hian ka hre thin, mahse kan inkara engemaw awm thei chu sawi chhuah a, hriatchhuah a ngai a, amaha rawn chhuak ngawt thei a ni si lo. Kan inkawm a, kan inngaina a ni tih chu chiang takin ka hria.


High School kum thum kan kai chhung chuan a ni pawhin ngaihzawng a neih ka hre hauh lo, kei pawhin a tum pawh ka tum chhin bik lo. Kan inkara inngainatna danglam tak awm chu kan hria ni hian ka hria. Ka ngainat angin min ngaina em tih erawh ka hre ta reng reng lo. “Sirah min hnawl ka hlau leh si” tih chu High School kum thum ka kal chhunga ka thunawn a ni a, “A riang lunglawm ve nan maw biahthu di min hlan mai se maw” tih chu ka duhthusam kumkhua a ni ta.


Ngaihzawng ka nei a, ka ngaihzawng chuan min ngaizawng em tih chu ka zawhna zawh ngam loh a ni. Ka ngaihzawng chu ka duh em em a, mahse ka ngaihzawng chuan min duh ve em tih chu chhanna ka dawn loh a ni. High School kum thum ka kai chhung chuan chhanna ka dawng lo, ka zawh ngam ngang loh vang a ni.

THE MIDTRO’
Kum ruk zet a liam tawh. Di Chambawihpuii, ‘C’ chu engemaw chang chuan ka la ngaihtuah chhuak ve fo thin. ‘C’ ka ngaihtuah chhuah chang apiangin ka mipa lohzia ka hrechhuak a, ka nep luatah ka hmangaih ber ka chan tiin keimah leh keimah ka indeu a, ka inhaw hluah hluah thin. A chanchin pawh ka hre zui tawh lo, SMS chhuah hma a ni miau a, a tihngaihna awm tlat hek lo. Chu mai bakah high School kan kal tawp lam khan section hranah kan awm a, Matric exam kum a ni bawk nen kan inbe tam lo hle a, exam zawh hnuah inbiak zui ngaihna vak a awm ta bawk si lova, ‘C’ chu ka chan ta a ni. Kan thiannu pakhat chuan New Delhi lamah lehkha zirin a awm tih min hrilh a, tum khat chu biak pawh tumin ka bei ngial a, mahse ka hlawhtling ta lo. A nuih zawnga a biangsum khuar kak kak te chu mitthlaah a thi ngai lova, a sam dum ngil sei em em mai thliin a chhem zawnga leng siau siau thinte chu theihnghilh phal rual lohva thil mawi a ni ta zel thung a.


Thiante nena han zaikhawm changa “Di Chambawihpuii” sak laia lo sa uang deuh thinte khak sek bak chu ‘C’ tana tih theih a awm meuh tawh lo.

THE OUTRO’
October thla en zan a ni a, thiannu huau huau ngaina deuh tak pakhat chuan thla eng lawm turin min sawmkhawm a, hun zangkhai tak hmang turin ka inbuatsaih ve sauh sauh a.


Room thim deuh ruihah chuan lamrem rimawi a thum dum dum a, a hunlaia lamrem rimawi lar zet mai Ace of Base hla “All That She Wants” chu pindan chhungah chuan a ri tluk tluk a, inngaina em em maia tu dang mah thlalhlel bik lova insi rial riala lamte chuan min ngaihsak lo kher mai.


“E... ilo thleng maw, lokal rawh... blah blah blah...” Min lo dawngsawng thiam khawp mai, mahse a tu ate mai pawh chu mahni buai buaiin an buai tawh a, khatih hunlai khan ‘ck’ tawngkam ala chhuak lo, mahse an ‘ck’ viau tawh hlawm a ni. “Lo kal rawh, rawn lam ve rawh, sawtah sawn chu mite pawh chu an awm...” tih thawm karah chuan pindan ‘hot’ tawh tak chu ka lut a. Mi sawmhnih thum rual lo awm tawhsa te chuan thla eng lam an ngaihtuah der lo. Rimawi thum dum dum mai rema mawng then darh darha han suk ve mai chu thil tih awm tak a nih laiin pa intih engemaw tum tih takah tukverh lam ka pan a, thla eng chu in la ‘romantic poet’ lutuk hian thawm bengchheng tak karah chuan ka thlir ta reng a.


“Chhawrloh Thlapui” tia Ch Malsawma’n hla a siamte chu ka hrechhuak a, ngaihtuah em em nei lem lo chuan ka thuthmun atang chuan thla eng chu ka thlir reng a. Pindan chhung thawm a that em avangin mahni kianga thute pawh kan be hlei thei lo chu a ni ber. Mahse kawngkapui lehlama hmeichhe inkohna thawm chu ka bengah fiah em em maiin a rawn ri ta. ‘C’ an ko a ni tih ka hria. Eng dang mah ka ngaihtuah thei ta lo, a hma ang bawkin ka rilru a tawt a, ka duhzia leh ka hmangaihzia hrilh mai duhna chuan ka rilru a kap leh ta nghal a. Bengah fiah em em maiin C Lalrinmawia aw a ri nghal bawk...
“I Sakhming mawi ka thinlai khamtu
A riang lungmawl ka tan reng hian e
An lo chawi le i chun leh zua te’n...”
tih chu a dik leh ta viau mai. A hminga a thiante an kohna ri ringawt pawh chu ka tan thawm mawi em em a tling.


Ka va hawi nghal thuai a, ‘C’ chuan a pian mawi tak ti langfiah zual turin jeans mar deuh tang a tlang arh lam deuh a ha a, boot chhuat chhah deuh uar lai kha a ni a, a incheina chu a ‘in’ tawk khawp mai. Top dum, a ban hmawr arh kaw deuh siar siar a ha tih pawh chiang takin ka va hmu thei. Ka mitthlaa a landan thin pawnfen hringduk leh kamis var ha ‘C’ chu a tha ber thin emaw ka ti a, mahse hemi zan hi chuan tehkhin tur ka hre lo, amah chu amah a ni a, a incheina chu thildang nena tehkhin phakah ka ngai lo.


Ngawi rengin chu nula chu ka thlir a, a nuih zawnga a biangsum khuar kak kak maite chu ka tan thil thar a ni awzawng lo, mahse a mawi zual bik riauvin ka hre tlat si, a sam dum sei takte chu alo la khawih danglam hauh lo, a nuih zawnga a mit chhing diar diar thinte pawh chu ala danglam lo, make-up hmangin a hma aiin a chei hnum tha zawk e tih mai loh chu!


A mit a len kual vel a, a vei lam sir tukverh bula ding chu a ni pawh chuan mi thar a ni lo tih a hre nghal thuai niin ka hria. A thiante a be kual thuak thuak a, min rawn pan ta.


Rilru put hmang leh ngaihtuahna ti danglam chuk chuk khawpa min hneh hi ‘C’ lo hi ka lo la tawng lo tih ka hrechhuak nghal a. Ka awmna lam pana a rawn kal lai chuan kei chu ka zam a, ka buai der tawh. Zanin hi a hun chu a ni e, Khuanu hian hun tha zawk min pe leh a nih hi tiin ka rilru ka tih huaisen ka tum a, ka ngaihtuahnaah thla eng lam reng reng engmah a lang tawh lo.


A kut a rawn phar chhuak a, ka hmingin min ko a, min chibai a... a kut mam tak leh lum vang vang mai chu a vawikhatna atan ka hum ve ta, kumkhuaa thlah tawh lova hum ka duh.
“... Mahse biahzai nemte’n min chhang lo hian maw
Sirah min hnawl ka hlau leh si...”
tih bawk chu ka thunawn a ni leh ta. a bak tih theih leh tih ngam ka nei lo.


A thian, a pawlpui thin, a sikul kaipui thin ka ni, a bak a engmah ka ni lo. Mahse ka tan chuan ‘C’ chu engkim a ni.


Zangkhai zet maiin “Hawh lam ve ang” tih pahin ka kut a la a, aw aih sawi hman hauh lovin lamtual lam chu kan pan dun ta a.


Lamrem rimawi pawh a thum nawn dawt dawt tawh lo, a hunlaia kan rualpui hmeichhiate’n an duh em em Backstreet Boys hla, kei ngei pawhin ka ngainat em em “Spanish Eyes” chu a ri ruai ruai a, a hla thu leh engkim mai chuan ‘C’ nena kan inkuah chu a hrilhfiah kim dap hian ka hria...
“Here we are
In the arms of one another
And we still go on searching for each other
Knowing that hate is wrong
And love is right
For us tonight
When I look into your Spanish eyes
I know the reason why I am alive
And the world is so beautiful tonight ...”
“Spanish Eyes” chu chang 12 leh a thunawn nei nise, vawi thum nawn ila ka ti kher asin. Ka awmah chuan zei em em maiin a bei a, a taksa lum ham ham mai chuan min si a, ka kuah hnai lo phal si lo, a buai pawh ka buai phah kher mai!
“... I loved you from a distance
Thought I couldn't reach that far
I can't believe how close that we are
When I look into your Spanish eyes
I know the reason why I am alive
And the world is so beautiful tonight ...”
tih ruala rimawi a chuai raih raih rual chuan ‘C’ pawh chu ka thlah a ngai ta si, kan lamrem rimawi chu a tawi lu deuh chu a ni.


A kut ka vawnlai chu ka thlah phal tawh lo, a ni pawhin nghet takin min vuan a, ka huaisenna zawng zawng ka sawmkhawm a, a hmaa ka awmna, tukverh dep lamah chuan ka kai phei a, thla eng no mawi em em mai chuan kan awmna chu a rawn chhun phat a, thla engin a hmai veilam chu a chhun paw phat a, ka lam hawiin chiang em emin ka mitah min en a, chutih lai tak chuan hlauhna ka neih thin...
“... Mahse biahzai nemte’n min chhang lo hian maw
Sirah min hnawl ka hlau leh si...”
tih chu hlauh tur a awm tawh lo, biahzai nemte a min chhan ka beisei tawh lo, ka duh tawh bawk hek lo, tawngka ni lova chhanna dawn ka beisei a, ‘C’ chu ka kuai dak a, “Chhawrloh Thlapui” chu Chhawrthlapui ah kan chantir dun ta a.


Kan high school kal lai chanchin kan sawi a, a kianga awm nuam ka ti em tih ka inzawt tawh lo, ka kianga awm chu nuam a ti ve hle niin ka hria.


Kan hun neih tlemte chuan min liamsan a tul ta si, hreh tak chungin a ni leh kei inkarah chuan ‘kan’ a awm a rem tawh lo tih min hrilh a tul ta si. Mahse ‘C’ chuan “Biahzai nemte’n” min chhang lo mah se biahthu in a sawi theih piah lam chu min hlan a ni.


Ui tak chungin ka hmangaih chu ka thlah a, kan lamna hla tawpna tlar
“... I loved you from a distance
Thought I couldn't reach that far
I can't believe how close that we are
When I look into your Spanish eyes
I know the reason why I am alive
And the world is so beautiful tonight ...”

chu ka ngaihtuah chhuak leh a, ka thunawn fo thin

“... Mahse biahzai nemte’n min chhang lo hian maw
Sirah min hnawl ka hlau leh si
A riang lunglawm ve nan maw biahthu di min hlan mai se maw
Aw Di Chambawihpuii’n...”

chu ka ngaihtuahnaah a ngai bawkin a lo let leh a. “Di Chambawihpuii” ka hriat chuan ka rilru zawng zawng a luah khat thin a ni tih chu vawiin ni thlengin a hre ta lo reng reng a ni!

Thursday, January 21, 2010

Avatar ka en ve

Ennawm ti ila a sual lovang chu maw, (nge movie emaw film kan ti deuh kher dawn) en hrat ve tak mai ka ni, kan \hianpa pakhat sawidan takah American nuam ti film (American romantic comedy) ka tuipui viau a, a nihloh chuan history nena chawhpawlh film te ka tuipui viau \hin, science fiction lam hi ka tuipui em em lova, mahse a lar zualte erawh hmaih bik ka tum ngai bik lo.
A dik taka sawi chuan James Cameron-a film thar ber The Avatar hi ka en chak lem lo, science fiction pawl deuh phut, indo nasa em em mai satliah ni ve leh mai turah ka ngai, internet lamah trailer te ka thlek ve lem luam a, 3-D version a awm hrang dawn tih thawmte ka hriat bawk avangin 3-D a en ve phak a ni dawn si lova, a nih tur ang a ni pha lovang tiin Twilight New Moon ka en chak zawkna chuan The Avatar chu eng teh ualah min ngaih tir lo ni ta berin ka hria. Ka lo rin lawk dan chuan kan khawvel a\anga sipai ralthuam \ha tak tak kengte'n planet danga thilnung dang chengve te an run ang a, an chak ang a, tichuan a tawp ang tiin ka lo ral rin ve ngawt a, trailer ka en a\anga ka rilrua lang chu James Cameron-a film hmasa ho, nang pawhin i hriat chian em em Terminator, Terminator 2, Aliens ang vel turah ka dah. Ka tui teh vak lo a ni ber!
Kan \hianpa leh kan thawhpui Dinagrafix buaipui tupa chuan a hmuhnawm a tihzia a sawi chiam a, mahse a ni hmuhnawm tih hi chu a thawnthu lam ai mahin video editing te, camera angle nalh te leh special effects lam te a nih daih \hin avangin ka rilru a ti then thui lem lo. Mahse an sawi ve sup sup a, Na'vi ho leh an vela thilnung dangte inlaichinna chungchang ril zia a sawi hnuah ka ngaihtuahna a ti dang ta riau a, a fiah fai \ha copy tur a awm reng tawh hnua ka copy duh tawh loh The Avatar chu ka'n copy ve leh hnuhnawh a.
Tualchhung chanchinbu zawng zawngah The Avatar chungchang ziahna a lang reng bawk a, khawvel puma sum a hailuh tam tawhzia te internet leh chanchinbu lamah kan hmu chamchi bawk nen, ka'n tuipui thar ve leh hnuhnawh ta a. Internet lam news te kan en kual a, Russia, China leh Europe khawmualpui ram zawng zawngah record thar a siam tihte ka hmu ta zel a, uluk taka en ve ngei a ngai a nih hi ka ti rilru a, zanrei tawh lam deuh ka chang a, uluk zetin ka inrem ve ta a.
Indo bur bur mai hmu chak lutuk lo chunga hmuh ngei lo beisei ka ni bawk a, ka rin ang a ni ta lo chiang kher mai. Trailer-ah lem inkap chiam chiam leh sava lian pui puia zawhte ang deuh deuh chuang leh helicopter danglam tak thlawk fur fur mai ka hmu si, mahse a film kalphung chu indona lam aiin indona duhlo lam a ni ta daih lawi, misual leh mifel indo satliah mai tura ka beiseina pawh a diklo chiang khawp mai. Khuarel kan tih mai, he khawvela Khuanu in kan awmpui, kan chenpui tura ransa, thing leh maute a dahte leh mihring inlaichinna chhiat tawhzia ka ngaihtuah a, Na'vi ho nun dan ka hmuh chuan ka ngaihtuahna pawh a ti kal thui kher mai, ka suangtuahnain anmahni Siamtu an ti lungawi awm bik mang tak e aw ka ti a, mahse lemchan mai a ni lawi si.
He film thawnthu hi kum 15 kaltaa James Cameron-a'n a ziah a ni a, kan tunlai khawvel nena a inmil dan ka'n ngaihtuahin khawvela film siamtu ropui ber pawla sawi nge nge a ngaihtuahna a ropui danglam hle.
Han ngaihtuah ve chhin mah teh, Resources Development Administration chuan an sumdawnna thlazar hnuaia sum invest te hlawkna tur zawngin mineral hlu em em mai unobtanium (KG 1 dollar maktaduai 20 man) neih dan kawng mi ramah an zawng a, para-military force thuam \hat zet mai hmangin chu mineral awmna mipuite chu nuai hrep mai a tum a, tharum thawh hmain an rilru sukthlek tih danglam sak a, a thluak suk a tum a, an nunphung lo neih ve te chu engahmah a ngai lova, an tum ber chu company hlawkna a ni. Hei hi The Avatar film kalphung a ni, heti zawng hian han ngaihtuah ve chhin teh - Resource Development Administration hi United States-a oil haichhuaktu company Halliburton/KBR, Vice President hlui Dick Cheney-a company peng ah ngai ta ila. Unobtanium hi The Avatar-a Na'vi ho chenna planet Pandora-ah an hmu a, Pandora hi Iraq emaw Afghanistan-ah ngai ta bawk ila, he film-a RDA hovin dim hauh lova Na'vi chenna thingkung pui ber an suasam hmiah ang khan Iraq-ah pawh para-military force chak zet mai Blackwater an tihte khan tualchhung mite nunphung zahna nei miah lovin an tihdanglam sak kha. An thluak an suk sak a, venhimna leh sum tam tak pe anga lang siin an nihphung hloh \hakin an siam a, chutianga an chetdan chu - demeaned emaw depersonalised tiin an sawi nghe nghe kha!
The Avatar film-a para military force mi leh sate zingah hian achangtupa Jake-a chu a telve ngei mai, mahse midang aia a luh thuk tak bik avang leh Na'vi nunze mawi em em leh Nature nena an inzawmna ril em em mai a hmuh chuan ngaihtuahna dang a neih tir a, an nunzia zir tura kal chu an nunzia ah chuan a lut nghet ve ta a ni.
Para-military force member dangte chuan an chhia leh \ha hriatna hmang mumal thei lo khawpin an hnaa chiang tura fuih an nih angin rawng takin an che a, ngaihtuahna fim hmanga an tih theih loh tur chu sum duhnain a ti khawlo a, mahse an zinga pakhat Jake-a erawh chu suma lei theih a ni ve ta lo, a kawnga chin hnuailam zeng tawh, a company thawhnain siam \hat sak leh an tiamna pawh chu a kalsan ta zawk a ni.
Ngaihtuahna a ti kal thui phian, tunlai khawvel thlir ila, indona thawm hriat tur a awm reng, TV news-a kan hmuh piah lamah heng indona te hian sumdawng pawl lian remchang a siam zel a, ka sawi tawh ang deuhvin War on Terror chu Halliburton te'n an hausak pui thur thur a, Iraq-in chemical ralthuam a nei e an ti a, an do chiam a, mahse far khat pawh an hmu leh lawi si lo, bin Laden-a an do a, amah an that hauh lo, mahse Afghanistan tuialhthei sumdawnna lian zawng zawng chu United States of America sumdawng liante kutah a awm vek tawh!
Avatar hi chi khat emaw thlah khat zinga danglam bik, diknaa kal thei tura hun harsa pawha mahni chhia leh \ha hriatna hmang thei tura duan bik ang tluka ngaih an ni. Khawvela sakhaw hrang hrangin Avatar kan nei ti ila a sual lovang, Bible pawh en ila, Nova, Abrahama, Mosia, Isua te kan nei, chutiang bawkin sakhaw dang pawhin Zoroaster, Rama, Sita, Krishna, Buddha, Mohammed, Fatimah te an nei ve bawk. An chungchang ziahna lehkhabu tam tak a awm a, chu'ngte chu kan sakhaw bute an ni a, a \hente chu Pathian biakin kan bia a, a \hente chu sakhaw khat vuantute tan mi thianghlim te an ni. An chanchin kan chhiar am, kan zir a, diknaa kan din theihna tura entawn tur min siamsaktu leh kawng min kawhhmuhtu an ni. Ka thlarau nun hi kan lei nun nena danglam em em thei lo, he leia kan awm laia kan nun dan a zira kan chan ve tur a ni tih min kawhhmuhtute an ni, kan rindan leh kan rina te erawh a danglam tih mai a ni.
The Avatar-ah pawh avatar tak Jake-a ah hian kan hmu, Na'vi chi pawh ni ve lo a ni nachungin amah hian Na'vi ho chu ama avatar-ah a ngai a, a thilhmuh a\anga ama chhia leh \ha hriatna rawn inpuangchhuak dikna nia a hriatna zawna huaisen taka a kal ngamna chuan Na'vi ho tana avatar nihna dinhmunah a hlang thung.
Dikna a kalpui mai piah lamah he film hian mihringte nihphung tur dik tak zawk min kawhhmuh ni tein ka hre ve. Mihringte hi hausakna leh nawmna tur uma hmasawn zel tura duan kan ni ti ila ka sawisual kher lovang, kan hmasawnnain a \ha lamah nasa takin min hruai a, chutih rualin kan hmasawnna hian he khawvela kan chenpui thilnung dangte nasa takin kan diriam a, kan umchep a, an tana chen ve tlaklohna hmunah kan khawvel in\awm hi kan siam a ni.
A thuchah ken pakhat rilru khawih em em leh Mizoram mipuite pawhin kan zirchhuah ngei atana ka awh em em chu Nature pawimawhzia lanchhuahna kha a ni. Achangtupa Jake Sully khan Na'vi hi chenna planet Pandora-ah ama species pui phatsan a tum hauh lo, mahse Pandora-a mi nung cheng ve te leh Nature inhnimhnaih dan leh inchawmtawnna an nun dan a hmuh khan kan hmuh apiang kan nawmsakna tura suat mai mai \hin mihring zawk kha a phatsan a, Na'vi ang ni ve duh hial khawpin a rilru a thlak danglam a ni.
Pandora-ah chuan thilnung engkim mai chu an inzawm thei vek a, Na'vi ho chuan an sam hmawr hmangin an chhehvela thilnung dang awmve te chu an zawm a, an rilru \awnpui chungin an duh dan angin an hmang \hin. Thilnung engkim mai chu zah takin anmahni ang tlukin an en a, a \ul hunah an hmang a, thawklehkhata hausak thut nan emaw, nawmsak thut nan an chhehvela thilnung dangte chu an hmang ve lo, a chhan chu thilnung engkim mai chu inring tawn veka nung thei chauh an ni tih an hriat chian avang leh an thil hriatchian a chu a taka an zawm tlat avangin.
Vawikhat nawmsak emaw, hausak thut na tur hian mihringte hian kan chhehvela thil hlu awm, a awm chhan leh an lo awm ve avanga inchawmtawn tur kan nihna zawk chu hrereng chungin kan haider a, kan khawvel hi kan suasam chhe mek a ni. Mizoram ngei pawh chhut ila, kan thing leh mau kan suasam nasat luat avangin hmanlai a\anga kan kum chhiar ve dan \hin, fur, thlasik, favang tihte chu \awngkam satliah mai an ni tawh, kan pi leh pute'n calender tel hauh lova kum khat chhunga sik leh sa inthlak danglam hun tur an lo hriatlawk theih \hin te kha tunah chuan a danglam vek tawh, Climate Change tia uar zet maia khawvelin a sawi \hin hi United States bika thleng tur a ni lo, kan ramah ngei pawh a thleng mek a ni. Pawldelh ruah, \o haw hun te hi ala dik reng em? Mahni inzawt ila a chiang viau ang!

'\' should be read as 'tr'

Friday, January 15, 2010

Century's longest annular solar eclipse waves India goodbye at Mizoram

Aizawl: The longest annular solar eclipse of the millennium began at 12:22 p.m. local time Friday at KVK Hill in Saiha town of Southern Mizoram.

Around 50 students and other enthusiasts came to this hillock to witness the celestial spectacle who all became the last persons from India to see the annular eclipse.

James Lalsiamliana, a keen enthusiasts from Aizawl who was amongst the few to witness the spectacle said it was an experience of a lifetime.

An Agriculture scientist by profession James Lalsiamliana has vowed never to miss an eclipse that could be seen from Mizoram.

"Although an annular solar eclipse is not as splendid as a total solar eclipse, it is still quite wonderful. The central part of the sun became dark but the outer rim of the sun was still bright, the sad part was that we could not see the ring in full, the sight was missed by gazers from Saiha, we were expecting a bright ring in the sky. But it was extremely beautiful," James Lalsiamliana said.

In annular solar eclipse, the sun appears as a very bright annulus, which in Latin means 'ring', surrounding the outline of the Moon, giving the appearance of a 'Ring of Fire.' The 'Ring of Fire' was last seen on November 22, 1965 and is predicted to appear again on June 21, 2020.

The path of the annularity in India passed over the states of Kerala, Tamil Nadu and ours, while the partial phase of eclipse will be visible all over the country, from where we are the photosphere of the sun was covered by the moon but moved on just before forming a ring of fire in the sky.

"The annular eclipse occured at 2:24 p.m and the annular duration was two minutes," James Lalsiamliana said.

Aldrin Malsawmtluanga, Scientific Officer at Mizoram Science Centre said: "This eclipse is different from a total solar eclipse, we saw the disc of the moon's shadow traveling through the disc of the sun's shadow, Mizoram was the last state in India to see the eclipse, but however we could not see the ring of fire."

"The eclipse lasted for 11 minutes at the peak in India, which was first seen in the Southern part of India, starting from Tamil Nadu, and finally ending in the North-East part of the country," Aldrin added.

Monday, August 31, 2009

Rimawi leh Mizote: Ka thlir ve na tlang atangin

Kung Fu, Western Cowboy leh ABBA rawn lar chiam mai kha chu keini naupang te pawhin kan hre ve pha uk uk, lar rem rem tak an ni! U Rohminga kan ti mai thin, tunah chuan Chhinga Veng Village Council-ah member a ni tawh, Galaxy Cinema Hall-ah khatih hunlaia western cowboy film lar zet mai Shane kha an han en a, an rawn haw khan an rawn tuipui kher asin. "Shane Look Out" tiin an au a, pistol pai hauh si lo khan pistol phawi angin lem an chang a, a vir zak zak reng, mitthlaah ala cham reng. Chutiang bawkin Bruce Lee-a leh Chinese Kung Fu in Mizoram a luah hneh kher mai, Twin Stick a lar a, kungfu shoe a lar em em bawk a nih kha.

Hetih hunlai atang hian Mizote chuan khawvela thil thleng lar apiang kan um a, kan update tha hle thin a nih kha, ABBA lar vanglai tak takte kha hre pha ve lo mah ila, u te'n LP-ah an ngaithla a, a nihloh leh zan lama an party throw naah an sukpui nasa thin hle. Party throw-naa kal rual la ni ve lo mah ila, kan rawn 'out' ang an tihte chu a nihna ang takin hrechiang lo mah ila kan hrethiam ve deuh roh, sawm chiah lohva party-naa lut ve tawp, tunlai thalaite chuan 'gate crash' te pawh an ti tawh mai thei, khatiang kha a hunlai 'back in the days' ah kha chuan 'out' an ti mai thin niin ka hria. Ka u (cousin) pakhat hetih hunlaia hrat ve tak thin leh a thianpa te inbia ka la hriat ve ruai ruai pawh hetiang deuh hian a ni. Ka u kha an sawm ve chiah lo deuh, mahse a thianpa party throw a nih avangin kal a tum nasa mai si, a thianpa in a sawm chiah lo chu a chhuahchhal a, mahse a thianpa chuan, "Pawi lo, midang sawm tur an tam lutuk a, nang chu i rawn 'out' mai dawn alawm," a ti a, ka u pawh chu a lungawi ve ta mai a. 'Out' kha a pawimawh viau ni tur a ni.
Ka cousin-in tape recorder a khaichhuah chuan an thianho an party dawn tih a chiang a, UF recording ABBA a neihte kha a hmang rim thin khawp niin ka hria, ABBA hla tam tak ka bengah hian a cham reng phah a, tunhnua ABBA ka ngaihthlak ve leh pawh hian khalai hunlai vel kha ka ngai ve ringawt thin, engmah tak tak erawh ka hre ve pha chuang lo nain.

Kan han leikang ve deuh a, u te tape ngaihthlak kan zawm ve a, WHAM tihte, U2, Pet Shop Boys, Modern Talking, Howard Jones te chu kan tuipui ve a, chutah mahnia duh ang rimawi han ngaihthlak chhoh ve a lo hun a, inhriatsiakna khawvel a ni ber, an hla thu hriatah kan inel a, tape atanga lo note thiam nih tumin kan bei a, chu band guitarist chuan chutiang tingtang chu a perh, chumi khami chu a ngaihzawng kan ti a, Jon Bon Jovi a thi e te kan ti thul, school bag langsar lai berah Metallica tih ball pen-in kan ziak a, Punk tih ringawt han ziah te khan lawm a ti kim hliah hliah mai ni khan ka hre thin. Chutiang chu rimawi ropuizia leh Mizote thinglunga hna a thawh thin dan ka tawnhriat ve te chu an ni.

A bengchheng apiang mai mawi tih hunlai hi a awm ve hrim hrim tih hi chu tute pawhin an pawm ka ring. Chhungte zawng zawngin i ngaithla ring lutuk, a bengchheng si, khatiang kha music pawh a ni lo, noise a nih kha te min tih chamchi mah se tleirawl inti tunlai ve tak, thiante zinga ngaithla tam lo leh hre lo bik nih hlau tan chuan kha tluka 'music' kha a awm chuang lo. "If Music is the Food of Love, Give Me More of it" tia William Shakespeare-a'n alo sawi te kha hre eih lo mah ila kan thupui ber hi alo ni ve reng tho tho!

Pawk nga kan ni a, Mary Mount-ah nitin kan in ak chhuak chho ve a, ka thianpa kawmngeih em em mai Lalmalsawma Sailo, Nursery Veng-a khawsa, college kan kai chhoh tak hnua volley ball thiam em em mai, tunhnuah enge a tih tak ka hriat zui tak loh nen khan Dire Straits kha kan duh thei khawp mai. Kan class-a a te ber pahnih kan nih avangin ngam pawh kan nei ve mumal lo, thian dangte titi naah pawh thil sawi ve mai mai kha a rem lohna chen te pawh a awm, kan pahnihin kan sawi ve nasa thei khawp mai, Money for Nothing-a guitar plucking mawizia te chu kan titi tui ve ber a ni a, Why Worry in rilru a khawihzia te kha kan sawi ve a, kan hrethiam famkim lem hlei lova.

A ni kha a tui chho ta phian a, Bon Jovi album hit lutuk Slippery When Wet kha a pawisa khawlin a lei a, ngaihnawm a tihzia leh an thiamzia kha a sawi thin. A leina ka neih ve loh avangin a sawi ngaihthlak bak kha tih ve vak ngaihna a awm lo, hawh ka dil leh a phal lo nasa mai bawk si, Dire Straits nen pawh an inang lek lek, heavy metal lutuk pawh an ni lo, a ti thin.

Chutah, Chhinga Veng atanga Mary Mount-a lut ve, kan class mate Vanlalringi chuan Bon Jovi a ngaisang lutuk, a atchilh a ni ber tih thawm chu kan class-a titi lian ber a ni. An room-ah pawh Bon Jovi poster a tar tihte kha kan sawi nuam tih zawng tak a ni.

Rock rimawi a rawn alh chho zui ta tak tak a, heavy metal, glam rock ho nen khawvel chuan a buaipui chho ta a, chutih rual chuan kan phak ve ang tawk tawk kan lo ngaithla a, an chanchin hriat ve tumin kan bei a, a khawvel han dengchhuak ve dawt khawpa lian ho te phei kha chu an chawrchhuahna nen lam kan hre deuh fur. Lianchhungi Book Stall-ah Faces chanchinbu a thleng thin a, pocket money khawl leh nute theihpatawpa dil belhchhah nen kan han hum haw ve a, thla engemawzata hlui ni mah se kan tan chuan thuthar vek a ni a, a hlu em em ringawt mai a ni. Rock rimawia pa ropui deuh deuhte chu chutih hunlaia pawngtawng lar ve ni tawh loo ho, Black Sabbath te, Led Zeppelin te an ni tihte kan chhiar ve a, aia u deuh zawkte cassette bawm haiin Ozzy Osbourne, Ronnie James Dio, Jim Morrison tihte chu kan han tuipui lui ve leh a, rock rimawi khawvela an rilzia te chu hahipin kan sawi ve a, kan tui ve thin khawp mai. Pink Floyd ho kan buaipui a, Blizzard of Oz album-a Randy Rhodes-a tingtang tum mawizia te chu a hre ber ni awm takin kan sep a, a lyrics kan note-a, dikhlel deuhvin note mah ila tui takin thianpa Chawngthana'n guitar an tum chuan kan sakpui ve thei tho.

High School kan rah chhoh ve rualin Guns N Roses an rawn lang nghal a, Sweet Child O' Mine hlaa a tir lama guitar solo han tum ve thiam maite chu kan ngaisang a, mipa mai pawh a ni lo, nula lamte pawh khan an ngaisang. Vawiin ni thlenga lunglen ve deuh chang pawha hla khat pawh perh rem ve thiam lo tan chuan khatih hunlaia kan rualpui tingtang thiam tak mai kha chu nula lamah pawh tluk an har khawp mai. Senior department-ah band an han siam a, keini tan kha chuan chance pawh a chhe kher asin, zaithiam chuang bawk si lo, tingtang tum thiam ve bawk si lo kha chu "Joe Common-a" kan ni ve mai a, tumahin min uksak lo.

Ka vannei a, rimawi ngaihthlak theihloh hi ka nei hran lo, lehkha zir paha rap music ngaihthlak daihte hi a nuam ka ti mauh mai pek! Hna ka thawh chhoh ve tan atangin thalai lam hawi chanchinbu lamah pawh ka khawih avangin thalai milpui deuh tur ka ngaithla tam a, a chang phei chuan ngaihthlak luih chang pawh a awm thin. Kum a lo upat ve zel takah chuan rimawi tam zawk chu bengchheng an lo ni ve chho thei mai, mak ve deuh a ni.

Mahse, rimawi ah kher hi chuan upat ka tum bik lo, Mizote hian khawvel kalphung mil zelin rimawi thar apiang kan bawh chho zel dawn a, rimawi ah hian rinawm a ngai a, chu chu rimawi ngainat dan tha ber niin ka hre thin.

Matric kan exam zawh ve rualin chiahin Guns N Roses chuan an double album Use Your Illusions an han tlangzarh te kha aw, a va han nuam chem chem tak em hi a ni ringawt. CD kha chu a neinung deuhte chauhvin an la nei a, audio cassette kha ala ni vek a, khatih hunlai khan tuna event management lama pa ropui tak Benjamin Nonoa chuan Musicatto dawr a nei a, MIL, Music India Limited tih a ni ta in ka hria, khatiang cassette kha a chah thlang thin a, a tirah tak phei kha chuan Rs 45 in kan lei thei nghe nghe in ka hria, a quality a tha phian a, album thar tha tak tak kan neih ve theih phah a, a lawmawm kher asin, Telawka'n dawr a nghak thin a, a leina neih loh pawhin a dawrah ka'n ngaithla thin.

Khatih hunlaia Mizorama rock music lar dan kha chu ti tak a ni, tin, khawvelah pawh khan a ni ve hrim hrim, bubblegum pop an tih mai, tlema nem deuh lam tleirawl lawm rual lek kha a chawhpawlh buaitu an ni a, undisputed champion kha an ni deuh ber. Tunlai thalaite aiin kan vannei hi ka ti lo thei lo, rock rimawi khawvelah khan hlim tlang em emin kan lengza a, a bak a awm lo, tunah chuan rimawi genre hrang hrang a tam a, ngainat tur a tam a, rimawi pakhatah an luangkhawm thei tawh lo, kan inang miah lo, kan vannei ka ti tlat.

A vannei rei ber pawl ka nih pawh ka ring. New Kids on the Block sulhnu chhuiin Backstreet Boys an rawn lang a, chutah boyband rimawiin khawvel a rawn luah chho a, tui em emin ka ngaithla thei hlauh, rock rimawi tuichilh em emte kha chuan an duh ve mang der lo, mahse ka tuipui viau thei zel.

MTV rawn chhuakchho khan lam a rawn kengtel ka ti lo thei lo, show hlawhtling em em mai The Grind khan thalaite min chawk phur a, chaweikhawm apiangin kan lam kha chu a ni ta deuh ber a. Techno pop tha em em mai 2 Unlimited an rawn chhuak a, chutah Ace of Base te, rimawi kan ngaithla tam ta meuh lo ni te khan ka hre thin, rimawi a rik chuan kan lam kha a ni mai zel, The Grind ila tih kha chuan a chiang viau a ni, lam a ni mai, thlantla hluamin kan bei a, 2 Unlimited te hnu deuhvah PM Dawn te, raggamuffin music lam rem em em mai rawn chhawpchhuaktu India rawngkai deuh Apache Indian phei kha chuan tleirawl party-a lamrem rimawi lalpa nihna kha a chang rei kher asin. Boom Shacka Lak kan ti a, kan shacka laka tlaivar ve thak thak thin.

Mizo rimawi thalaite milpui tur kha a awm lo viau thin, mahse Tribal power leh Zorock-a te awm khan lunglen zana hla sak tur min hlui a, anni pahnih hi Pioneers of Mizo Modern Rock tih chawimawina hi an phu hluah hluah a ni, chumi hnuah pachhunga University College-a thian intelkhawmte chuan Dream Hunter an rawn din a, an hnua an pawla an sawmluh an zaitupa Muanpuia a zaithiam kher kher bawk a, an lar chho khawp mai, a hunlai kha rock rimawi nun lai a ni a, anmahni an thalai bawka, college khawvelah chuan ti ve tak an ni.

Rock rimawiin min liamsan a, chutiang bawkin tualchhung lama kan musicians te an langsar lo hle ta mai, Mizoram chuan min entertain tu kan mamawh a, kan zaithiam neih local channel-a kan hmuhte lah rual u lam deuhte an ni si, thalaite'n lawm tur kan zawng a, CFL Hmingthanga te rual chuan hun engemawchen min awi a, mahse Mizoram rimawi han nghawr nghing dar dar khawp chu an ni lem si lo. An lar teh meuh mai, mahse Mizote'n min entertain tak tak tura kan zawn a ni chiah lo deuh si. 2000 inherchhuak chuan West Phaileng tlangval Vanlalsailova a rawn herchhuahpui a, chumi rual deuhthawin Joseph Zaihmingthanga a rawn lang bawk a, Mizoram chuan Sailova leh Joseph-a tih bak sawi tur kan nei meuh lo. Aw Hmeltha, Zoram Tang Fan Fan tihte chu hlapui an ni a, Joseph Zaia'n Tah Chuan A Leng a rawn ti chho ve bawk. Khawvelin music kalkhat tak bawh bik huam a neih loh lai a ni bawk a, a hma hun lama Aizawl khawpui thalai tam zawk kan mizo zaithiamte'n an lo awi hneh thin lo chu Sailova chuan a rawn thiat a, a phuarkhawmna a phelh a ni deuh ber, a rik hian a ri hum hum mai a ni ber e.

Zoram rimawi khawvel a hausa thawkhat a ni tih hriain a zai thei zawng zawng kan zuanglut leh lawi a, kan intamchhuah a, tunah chuan a pherh ta nuai mai niin ka hre thin. Mimal lar fal thei pawh awm an awm ta meuh lo, chutih rualin band tha tak tak India ram pum huap ang pawha zahpuiawm loh zet zet Boomarang, Magdalene te an rawn chhuah chho zui a, mahse kan rimawi khawvel a tawt em avangin a sum leh pai zawnga han thatpui hluai theih a ni ta mang lo.

Chutiang thawnthu bawk chu khawvel rimawi thawnthu pawh a ni ve reng a nia. Rimawi genre a tam lutuk tawh, ngaithlatu tam tak awm mah se rimawi ngainat tur hrang hrang a tam lutuk a, anni lam pawh an intamchhuah ve tho, mahse khawvel pum huap na na na chu a lar fal deuhte pawh an awm chho thei thung.

Mahse... 1980 leh 1990s tirlam inkar chhova rock rimawi ropuina erawh kha chu he khawvelah hian music kalphung pakhat chuan an chang thei tawhin ka ring lo, Mizoramah pawh!